Lekker slapen… en morgen gezond weer op!
Slaapcomfort is essentieel om de dag goed door te komen. Dat is geen nieuwe wijsheid, want al decennialang wordt behoorlijk geïnvesteerd in deugdelijke ledikanten en dito matrassen. We zijn ons ervan bewust dat die luxe best wel een paar centen mag kosten. Maar het zal veel (ex-) militairen verbazen dat hun voorgangers – nog niet eens zo heel lang geleden – zich ’s nachts nestelden op een strozak!
In de vroege jaren ’60 besefte defensie dat Jan Soldaat eigenlijk beter verdiende. Het gerief dat men thuis was gewend deed uiteindelijk zijn intrede op de kazernes. Er kwamen schuimrubber matrassen beschikbaar met een dikte van maar liefst 10 (tien!) centimeter en – hou je vast – écht beddengoed! De bedspiraal werd vanaf dat moment voorzien van twee stalen banden die aan het ledikant werden geklonken zodat je niet meer in een ‘kuil’ lag (funest voor rugpatiënten). Bovendien ook gezelliger voor de onderslaper van het stapelbed die hiermee iets meer ruimte kreeg.
Lees onderstaand verhaal uit de Legerkoerier (november 1965) waarin dit goede nieuws wordt gebracht, inclusief een necrologie over de aloude strozak die binnen een aantal maanden definitief uit het soldatenkwartier zal zijn verdwenen. Ongetwijfeld tot opluchting van menig militair…
Strozak maakt plaats voor kunststof matras
De strozak, reeds jarenlang een bijna traditionele verschijning in iedere soldatenkamer, gaat binnenkort met groot verlof. Hij heeft zijn dienst bewezen, hij moet het veld ruimen voor de schuimplastic matras, die beter voldoet aan de moderne eisen van hygiëne en comfort. Bovendien zullen de dienstplichtigen in de toekomst in het bezit worden gesteld van een aantal lakens en een eveneens kunststoffen hoofdkussen met bijbehorende sloop.
Met de vervanging zal in december van dit jaar (1965) nog een begin worden gemaakt en als alles naar wens verloopt zal in mei van het volgend jaar iedere soldaat, tussen twee lakens, op een schuimplastic matras slapen.
Enkele jaren geleden reeds is er een onderzoek ingesteld naar de wenselijkheid van vervanging van de stromatras. Naar aanleiding hiervan is een rapport verschenen waarin de voordelen van een kunststoffen matras sterk naar voren kwamen. Er werd besloten een proef te houden met diverse soorten kunststof en daarna tot geleidelijke vervanging van de strozak over te gaan. De huidige staatssecretaris van defensie KL G.H.J.M. Peijnenburg heeft echter onlangs tot een versnelde invoering besloten.
Orders voor ruim 60.000 matrassen zijn reeds bij de Nederlandse industrie geplaatst. In december van dit jaar zullen 28.000 strozakken vervangen worden, in de maanden januari, februari en maart telkens 9.000 en in de maand april nog eens 10.000.
Het totaalbedrag dat hiermee gemoeid is beloopt enkele miljoenen guldens. Daarvoor krijgt de militair een polyether matras van 189 x 69 x 10 cm waaromheen een eenvoudige hoes, drie lakens waarvan één in de was, een eveneens polyether hoofdkussen met hoes en twee slopen waarvan ook één in de was. Daarnaast wordt per man een onderdeken verstrekt. De losse blauwgeruite hoes die momenteel nog om de strozakken zit, wordt pasklaar gemaakt voor de nieuwe matras.
Na het uitkomen van het rapport, enkele jaren geleden, stond men nog voor het probleem een verantwoorde keuze te maken uit de veelheid van kunststoffen die de laatste jaren op de markt zijn gekomen. Een gelegenheid bij uitstek voor een troepenbeproeving ontstond toen in het najaar van 1963 de 41 Pabrig in Seedorf werd gelegerd.
Hier en in het Nederlandse kamp Hohne werden door ongeveer 3.000 man verschillende soorten kunststof aan de proef onderworpen, hetgeen resulteerde in de bestelling die nu naar de fabrikant is gegaan.
Langdurige en trouwe dienst
Hoe vreugdevol deze vernieuwingen ook mogen zijn, een enkel woord ter nagedachtenis aan de oude strozak is toch zeker op zijn plaats. Generaties Nederlandse militairen heeft hij langdurig en trouw gediend. In de krijgsgeschiedenis wordt omstreeks 1880 reeds melding gemaakt van een soort stromatras in een vorm die van de tegenwoordige maar heel weinig afwijkt. Het uiterlijk is wel veranderd: er kwam een overtrek van blauw Brabants bont die inmiddels ook al een klassieke verschijning is geworden. Een reden waarom deze hoes bij de nieuwe matras gehandhaafd zal blijven.
Oorspronkelijk werd voor de vulling van de strozak uitsluitend bossenstro gebruikt. Dit stro, van bijzonder goede kwaliteit, was in de tijd toen het graan nog met de hand werd gemaaid in ruime mate verkrijgbaar. Toen de maaimachine zijn intrede deed werd het moeilijker. Het stro werd korter en minder van kwaliteit. De maaidorsmachine, die de laatste jaren algemeen wordt gebruikt, maakt de stropositie nog moeilijker. Het graan moet vrijwel rijp zijn voor het gemaaid en gedorst kan worden en dat betekent dat het stro veel sneller aan rotting onderhevig is. Hoewel het jaarverbruik van het leger, dat momenteel rond 1.500 ton bedraagt, slechts een klein deel is van de totale landelijke productie, wordt het toch steeds moeilijker een goede kwaliteit te krijgen. Daar komt nog bij dat invoer uit het buitenland vrijwel onmogelijk is in verband met douanebepalingen ter bescherming van de veestapel in ons land. Dit alles is er mede oorzaak van, dat de strozak uit kazernes en legerplaatsen moet verdwijnen. Dat deze gang van zaken door niemand betreurd zal worden is wel duidelijk. De voordelen van schuimplastic matrassen springen onmiddellijk in het oog. De strozak zwaait binnenkort af en krijgt géén mobiliteitsbestemming!
Ook de spiraal wordt verbeterd
Ook aan de spiraalmatras wordt een verbetering aangebracht, die niet alleen sterk kostenbesparend werkt, maar bovendien en vooral een gezonde nachtrust ten goede komt. Het betreft een denkbeeld van kapitein G. Koppert, officier van fortificatiën bij de Dienst der Genie in Naarden. Het houdt in dat de spiraal wordt ondersteund door twee stalen strippen aan weerszijden aan het bed geklonken, waardoor doorzakken in lengterichting vrijwel uitgesloten is.
Ruim twee jaar geleden werd het idee bij kapitein Koppert geboren. Van medische zijde kwamen bij de dienst der Genie regelmatig aanvragen binnen voor steviger bedden ten behoeve van patiënten met rugklachten. Een paar plankjes onder de spiraal waren meestal voldoende. Kapitein Koppert besloot deze eenvoudige constructies, zij het in wat gewijzigde vorm, meer algemeen te gaan toepassen, vooral met het oog op het grote aantal doorgezakte bedden dat na intensief gebruik bij hem ter reparatie werd aangeboden. Toen hij zijn goedkope idee in Utrecht op ruime schaal ging beproeven bleek al spoedig dat het aantal dure reparaties aanzienlijk terugliep. De twee stalen strippen, die slechts enkele kwartjes aan materiaal kosten, zullen binnenkort onder iedere spiraalmatras worden aangebracht.
Bekijk het hier…
Klik op dit symbool voor het originele artikel (1965) uit de Legerkoerier.
Wacht, terwijl de pagina wordt geladen.
Seedorf40 